Một nhóm các nhà điều tra ở Texas tin rằng hàng triệu ôtô tại bang này không hề trải qua quy trình đăng kiểm định kỳ nhưng vẫn được cấp giấy chứng nhận. Có nghĩa, chủ xe có thể mua giấy mà thậm chí không cần mang xe đi kiểm tra.
Những video gần đây của NBC 5 Investigates (chuyên mục điều tra của đài NBC 5) cũng hé lộ hệ thống máy tính kiểm định của bang không thiết lập dấu hiệu cảnh báo đối với những lần kiểm định giả mạo. Thay vào đó, quá trình gian lận diễn ra đôi khi liên tiếp hàng tuần hoặc hàng tháng, và ngày càng nhiều xe không được kiểm tra nhưng vẫn lăn bánh trên các con đường ở Texas.
Cách đây hơn một năm, NBC 5 đã đặt nghi vấn về tình trạng này ở Texas. Giờ đây, một số nhân viên thực thi pháp luật nói rằng Texas đang trở thành "vùng đất của kiểm định giả mạo" khi một số trạm kiểm định nhận tiền để các xe không đạt tiêu chuẩn vẫn được cấp giấy chứng nhận. Thậm chí, số lượng giả mạo là rất lớn nhờ sự hỗ trợ của công nghệ mới.
Trung sĩ Jose Escribano - một nhà điều tra kỳ cựu - ước tính có tới 5 triệu xe ở Texas mỗi năm gian lận đăng kiểm. Escribano nói con số này dựa trên một phân tích về dữ liệu kiểm định khí thải của Ủy ban Chất lượng môi trường Texas (TCEQ). Thậm chí, các cơ quan chịu trách nhiệm điều hành hệ thống kiểm định xe cơ giới của bang đã hoàn toàn "mở cửa" cho việc gian lận.
Vào lúc 10h ngày 18/1 vừa qua, camera của NBC 5 Investigates ghi lại từ bên ngoài một xưởng sửa chữa ôtô nhỏ trên đại lộ East Illinois tại Dallas, Texas.
Video: NBC 5 Investigates
Hình ảnh ghi lại cho thấy cửa hàng là của Upscale Inspection - một trong số hàng nghìn doanh nghiệp nhỏ được cấp phép bởi Sở An toàn công cộng Texas (DPS) để thực hiện việc kiểm tra an toàn và khí thải định kỳ đối với xe cơ giới.
Trong suốt một giờ và 15 phút, không có bất cứ chiếc xe nào vào hoặc ra qua cửa nhà xưởng. Nhưng dữ liệu kiểm định của bang lại cho thấy cùng thời gian này, Upscale Inspections đã kiểm tra 23 xe.
John Dohmann, một điều tra viên từng làm việc ở Văn phòng cảnh sát trưởng hạt Dallas nay đã nghỉ hưu - nói rằng một số trạm đăng kiểm gian lận bằng cách nối thiết bị phân tích đã kiểm tra hệ thống khí thải của một xe đạt yêu cầu kiểm định vào một xe không đạt. Tuy nhiên, các nhà điều tra nói rằng công nghệ mới còn giúp việc kiểm tra trở nên dễ dàng hơn thế.
"Giờ thì không cần phải làm thế nữa, không cần phải có xe. Chỉ cần một chiếc máy tính", Dohmann nói.
Các đăng kiểm viên chỉ cần sử dụng một thiết bị tương tự một ổ USB và cắm vào thiết bị phân tích khí thải thay vì kết nối với xe. Thiết bị này sẽ mô phỏng hệ thống chẩn đoán của xe và có thể lập trình để đảm bảo việc kiểm tra suôn sẻ. Những kết quả giả mạo sau đó được đăng tải lên hệ thống của bang và chiếc xe thậm chí chưa hề có mặt tại trạm đăng kiểm.
Nhưng nếu xe không đến đăng kiểm, làm cách nào để chúng trót lọt qua bài kiểm tra an toàn đối với những hệ thống như phanh, lái, đèn xi-nhan, lốp và những tính năng an toàn khác. Nhưng tất cả hạng mục này đều được bỏ qua, tức không có bất cứ tính năng nào được kiểm tra thực sự.
Escribano nói việc gian lận có thể mang lại hàng triệu USD mỗi năm bằng việc bán giấy chứng nhận giả mạo - thứ thậm chí có thể được bán trên các trang mạng xã hội với giá dao động 100-500 USD mỗi chứng nhận. Khách hàng thường là những người muốn tránh phải chi một khoản đáng kể để sửa chữa xe nhằm qua được các bài kiểm tra định kỳ.
Trở lại với trạm đăng kiểm Upscale Unspection trên đại lộ East Illinois ở Dallas, với 23 lượt kiểm định trong 75 phút, có nghĩa việc kiểm tra mỗi xe mất khoảng 3 phút - tốc độ được cho là không thể.
Trong các thông báo gửi đến NBC 5 Investigates, hai cơ quan quản lý chương trình kiểm định khẳng định hệ thống máy tính không được lập trình để cảnh báo khi các dữ liệu gian lận được nhập vào.
Cuối tháng 1, đội phóng sự của kênh truyền hình Telemundo 39 ở Texas quay lại trạm đăng kiểm Upscale Inspection và tiếp tục chứng kiến sự tĩnh lặng - không có xe cộ ra vào. Nhưng dữ liệu cho thấy có 21 xe được kiểm tra trong 75 phút - thời gian mà các phóng viên đang theo dõi phía bên ngoài.
NBC 5 liên lạc với DPS và hỏi về Upscale Inspection. Một ngày sau, DPS đình chỉ giấy phép của trạm này.
Tuy nhiên khi được hỏi tại sao không lập trình để hệ thống phát hiện và thiết lập cảnh báo ngăn ngừa việc gian lận, cả TCEQ và DPS đều từ chối phỏng vấn.
Trong thông báo, TCEQ nói với NBC 5 rằng họ "đã, và sẽ tiếp tục hợp tác với DPS để giúp củng cố luật pháp". Còn DPS nói "đã thực hiện nghiệp vụ hồi mùa thu 2022..." và "sở đã lập tức hủy hoặc đình chỉ giấy phép hơn 270 trạm đăng kiểm" do nghi ngờ gian lận.
Dữ liệu của TCEQ cho thấy trạm đăng kiểm Central Inspection Station thực hiện hơn 89.000 lượt kiểm tra trong năm 2021, nhiều hơn bất cứ trạm nào trên toàn bang. Khi đó, dữ liệu cho thấy họ hoàn thành 450 lượt mỗi ngày.
Một trạm đăng kiểm nhanh trong 9 phút ở Texas. Ảnh: AP
Khi NBC 5 Investigates tìm cách liên lạc với chủ trạm Upscale Inspection, không có ai trả lời. Còn chủ của Central Inspection Station nói ai đó đã lấy cắp tên gọi và người này chưa từng sở hữu cơ sở được nói đến.
Dữ liệu cho thấy DPS từng đình chỉ giấy phép của một đăng kiểm viên tại Central Inspection Station vì gian lận hàng trăm xe trong 2019. Nhưng dữ liệu cũng chỉ ra, DPS không có bất cứ hành động xử lý nào đối với trạm đăng kiểm này và rằng, cơ sở vẫn mở cửa dù có những nghi vấn rõ ràng.
Trong 2022, Central Inspection Station đóng cửa dù không rõ nguyên nhân. Nhưng dữ liệu lần nữa cho thấy họ đã cấp 265.000 giấy chứng nhận chỉ trong 3 năm.
Giả mạo bài kiểm tra khí thải là một hành vi phạm tội ở mức nhẹ, nhưng đôi khi các công tố viên có thể cáo buộc thành tội nghiêm trọng vì giả dữ liệu chính phủ. DPS nói đôi khi họ chuyển các vụ việc sang bên ủy viên công tố quận để khởi tố, nhưng không rõ tình trạng này xảy ra thường xuyên ra sao, và cũng không thể cung cấp dữ liệu cho các nhà điều tra.
Một số nhà điều tra tin rằng số vụ có trong hồ sơ là rất nhỏ bé so với số lượng trạm đăng kiểm được cho là bán giấy chứng nhận khống.
Tại Mỹ, mỗi bang có quyền quyết định chu kỳ đăng kiểm đối với ôtô. Ví dụ, ở New Jersey, ôtô phải kiểm tra về an toàn và khí thải mỗi hai năm, các mẫu xe mới không cần đăng kiểm trong 4 năm đầu tiên nếu vẫn cùng một người sở hữu. Bang Maryland lại chỉ kiểm tra khí thải theo mỗi 3 năm, trong khi việc kiểm tra an toàn chỉ phải thực hiện khi bán lại xe.
Tại Texas, xe mới được miễn đăng kiểm trong 3 năm đầu tiên, và sau đó là chu kỳ kiểm định mỗi năm một lần. Riêng việc kiểm tra an toàn với mỗi xe mất khoảng 20-30 phút. Việc kiểm tra khí thải chỉ áp dụng với xe động cơ xăng từ 2-24 năm và cũng chỉ áp dụng ở một số hạt thuộc bang này.
Mỹ Anh
